Όταν όλοι είμαστε εγκληματίες

Το προηγούμενο post περί του τέλους του νόμου ήταν γενικό. Θέλω με αφρομή κάποιες πρόσφατες εξελίξεις να δώσω ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα.

Το αμερικανικό σύνταγμα προστατεύει το πρόσωπο από αδικαιολόγητες έρευνες σε βάρος του (προκειμένου να βρεθούν ενοχοποιητικά στοιχεία). Ένα σύνταγμα που φτιάχτηκε πριν από 200 χρόνια και σε πολλά του σημεία διατηρεί την αρχική του διατύπωση, είναι φυσικό να κάνει λόγο για χώρους (places, houses) και πράγματα (things to be seized), αντικείμενα δηλαδή του υλικού κόσμου. Το 1928 η υπόθεση Olmstead έφτασε στο ανώτατο δικαστήριο. Ο Olmstead ήταν θύμα παρακολούθησης τηλεφωνικών επικοινωνιών από την κυβέρνηση, η οποία δεν είχε δικαστικό ένταλμα. Υποστήριξε ότι παραβιάστηκαν τα δικαιώματά του, ενώ αντίθετα η κυβέρνηση υποστήριξε ότι οι σχετικές προστατευτικές διατάξεις δεν εφαρμόζονται εν προκειμένω, διότι κανένα κυβερνητικό όργανο δεν εισέβαλε στο σπίτι του ούτε έψαξε τα πράγματά του. Το ανώτατο δικαστήριο συμφώνησε με την κυβέρνηση. Σε μια κακή απόφαση το δικαστήριο απέτυχε να συμπεριλάβει την τεχνολογική εξέλιξη του τηλεφώνου στην ιδιωτική σφαίρα, όπως για παράδειγμα θα γινόταν με την αλληλογραφία.

Α υτή η απόφαση είναι ένα κακό δείγμα όπου ο νόμος κολλάει στον παραδοσιακό υλικό κόσμο. Το 1967, στην υπόθεση Katz το ανώτατο δικαστήριο διόρθωσε το σφάλμα του. Η παραπάνω ιστορία δεν είναι το παράδειγμα για το οποίο ήθελα να μιλήσω. Διότι ο νόμος τελικά προσαρμόστηκε και πλέον θεωτείται δεδομένο ότι τηλέφωνο, e-mail κτλ περιλαμβάνονται στις προστατευτικές διατάξεις της ιδωτικότητας. Όμως ο νόμος ακόμη και σήμερα δεν έχει ξεπεράσει τη μυωπία του στο ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων, περίπου 10 χρόνια αφότου ήχος, εικόνα και βίντεο άρχισαν να κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο. Γι αυτό το παράδειγμα θέλω να μιλήσω εδώ.

Πριν από ένα μήνα το γαλλικό ανώτατο δικαστήριο διέταξε το Google, όταν διαπιστώνει ότι ένα βίντεο παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα, όχι μόνο να το αφαιρεί (αυτό είναι εύλογο), αλλά να εξασφαλίζει ότι δεν θα ξαναανεβεί ποτέ. Η λογική αυτή προϋποθέτει ότι το βίντεο είναι σαφώς αναγνωρίσιμο, είτε γιατί είναι κάτι χειροπιαστό, είτε γιατί κυκλοφορεί σε μία μόνο πραγμάτωση, ώστε να καθίσταται δυνατό να αποκλειστεί. Την ίδια στιγμή, σε μια προσπάθεια ομογενοποίησης της εσωτερικής αγοράς η ΕΕ προσανατολίζεται στην εφαρμογή ενός ομοιόμορφου συστήματος digital rights management (DRM). Αυτό επιτρέπει τον έλεγχο του ψηφιακού περιεχομένου σαν να ήταν ενυλωμένο αγαθό, μπορεί δηλαδή να απαγορευτεί η αντιγραφή ενός e-book, όπως ακριβώς η φύση του βιβλίου του απαγορεύει να αντιγραφεί, ή σε κάθε περίπτωση να καθίσταται πολύ δύσκολο (π.χ. κανείς δεν θα μπει στον κόπο να φωτοτυπήσει και βιβλιοδέσει ένα βιβλίο για να το μοιραστεί με τους φίλους του και ομοίως δύσκολα θα μπει κανείς στη διαδικασία να σπάσει την προστασία DRM για να αντιγράψει το e-book).

Την τελευταία γεμάτη δεκαετία και μετά την έκρηξη του Napster οι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων έχουν αφινιάσει επιδιώκοντας την προστασία των δικαιωμάτων τους. Και αυτό μου φαίνεται πολύ φυσιολογικό δεδομένου ότι ο ορθολογικός δημιουργός θέλει να μεγιστοποιήσει το κέρδος του (ακόμη και αν αυτό μακροπρόθεσμα είναι εις βάρος άλλων αγαθών, όπως της πολιτισμικής προόδου (το γιατί σε άλλο post)). Αυτή την καθαρά προσωπική επιλογή όμως δεν είναι υποχρεωμένος να την ακολουθήσει ο νόμος. Διότι ο νόμος είναι επιφορτισμένος με το έργο να κάνει γενικότερες και μακροπρόθεσμες σταθμίσεις και να λάβει υπόψη όχι μόνο τον μεγιστοποιητή κέρδους δημιουργό, αλλά και το κοινωνικό σύνολο, το οποίο έχει (συνταγματικό btw) δικαίωμα να συμμετέχει στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Αυτή η τελευταία μειώνεται όσο διευρύνονται τα πνευματικά δικαιώματα, καθώς αυτά παρέχουν δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης στον δημιουργό. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που τα πνευματικά δικαιώματα λήγουν, να μπορέσει δηλαδή ο καθένας να έχει πρόσβαση στο έργο, να το πάρει και να χτίσει πάνω του παράγοντας ένα νέο έργο.

Με την άνοδο της αντίδρασης του δημιουργικού κοινού, αλλά και την ενεργό αντίθεσή τους (βλ. PirateBay) ορισμένοι δημιουργοί άρχισαν μόλις πρόσφατα να συνειδητοποιούν ότι η ελεύθερη χρήση των έργων τους μπορεί να αποβεί σε όφελός του(βλ. Radiohead). Μια τέτοια απόφαση είναι δύο βήματα μπροστά από αυτό που συζητούσαμε πριν: αφενός δεν επιβάλλουν DRMs στο δημιουργημά τους, αλλά επιπλέον δεν παρακρατούν και κανένα δικαίωμα πάνω τους (εκτός από το ηθικό, το οποίο είναι αναπαλλοτρίωτο στα περισσότερα ευρωπαϊκά δίκαια). Η Sony -επίσης- όντας η τελευταία μεγάλη εταιρία που υποστήριζε τα DRM (ήδη η Warner και η Microsoft), εγκατέλειψε πρόσφατα αυτή την τακτική.

Αν συνδυάσει κανείς τα παραπάνω θα παρατηρήσει δύο αντίθετες τάσεις: μία από τη βιομηχανία και τους δημιουργούς που εγκαταλείπουν την αυστηρή προστασία των δικαιωμάτων και μια από τον νόμο που τη συντηρεί και την επεκτείνει. Για να το θέσω αλλιώς: εγώ, ο δημιουργός, δεν θέλω ούτε καν όση προστασία μου παρέχεται σήμερα και ο νόμος, ο οποίος υποτίθεται ότι λειτουργεί προς δική μου εξασφάλιση, την ενισχύει ακόμη περισσότερο.

Η απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό αποτελεί αντικείμενο άλλου post και πάλι. Νομίζω ότι στη μάχη του νόμου και του δημιουργικού κοινού είναι προφανές ότι ο νόμος έχει χάσει. Ή αυτό, ή το 85% των χρηστών Ίντερνετ (όσοι δλδ έχουν κατεβάσει έστω και λίγα τραγούδια) είναι εγκληματίες. Η επιβολή του νόμου δοκίμασε πολλούς τρόπους πριν αποδειχθεί ανεπιτυχής (χρονολογικά από το παλιότερο στο νεότερο):

α) το κλείσιμο του μεσάζοντος (Napster)

β) Όταν οι μεσάζοντες αποκεντρώθηκαν, δηλαδή δεν χρησιμοποιούσαν server στους οποίους διατηρούσαν λίστες των αρχείων προς ανταλλαγή (όπως το Napster), στράφηκε με ατομικές αγωγές σε μεμονωμένους χρήστες (περίπου 50,000 μέχρι σήμερα)

γ) Διαπιστώνοντας ότι μεγάλη ποσότητα των διακινούμενων έργων γινόταν από φοιτητές μέσω του πανεπιστημιακού δικτύου, στόχευσε τα ίδια τα πανεπιστήμια, ζητώντας αυτά να παίξουν τον ρόλο του αστυνόμου και να παρακολουθούν τις παραβιάσεις στο δίκτυό τους, τιμωρώντας τους παραβαίνοντες φοιτητές

δ) Η μεγάλη διάδοση των on-line υπηρεσιών φιλοξενίας βίντεο (Youtube) τα έβαλε στο στόχαστρο. Μια αγωγή κατά του Youtube από τη Viacom για 1 δισ $ έκλεισε συμβιβαστικά με το Youtube να εγκαθιστά φίλτρο, το οποίο αναγνωρίζει αν ένα βίντεο είναι copyrighted συγκρίνοντάς το με το υπάρχον αυθεντικό δείγμα. Αν κριθεί copyrighted, το διαγράφει.

Κλείνω το θέμα εδώ, όχι έχοντας δώσει κάποια απάντηση, αλλά σημειώνοντας ότι κατά την αίσθησή μου είναι η πρώτη φορά που ο νόμος είναι τόσο δυσκίνητος και τόσο δυσπροσάρμοστος σε μια ξεκάθαρη τάση, την οποία απλώς αρνείται να θέσει στις πραγματικές της διαστάσεις.